Als het vonnis valt: wat gebeurt er daarna?
“Een rechtszaak winnen is mooi, maar wat als de tegenpartij niet betaalt?” Die vraag krijgen advocaten vaker dan je denkt. In Nederland eindigen jaarlijks duizenden civiele procedures met een vonnis – maar dat vonnis is slechts het begin van een nieuw hoofdstuk: de tenuitvoerlegging. En juist daar lopen veel mensen vast. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek wordt in ongeveer 30% van de civiele zaken het vonnis niet vrijwillig nageleefd (CBS, 2023). Dan komt de deurwaarder in beeld. Maar hoe werkt dat precies? En hoe zorg je dat je niet verdwaalt in juridische doolhoven?
In dit artikel nemen we je mee in de wereld na het vonnis. Wat gebeurt er zodra de rechter een uitspraak heeft gedaan? Wie zorgt ervoor dat die uitspraak daadwerkelijk wordt nageleefd? En wat kun jij als burger of ondernemer doen om je belangen te beschermen zonder in onnodige conflicten met je advocaat terecht te komen?
Met inzichten van juridisch specialisten, praktijkvoorbeelden en tips over communicatie met je advocaat leer je hoe je de controle houdt. Of je nu aan de winnende of verliezende kant staat, de fase na het vonnis is cruciaal. Laat je dus goed informeren en ga voorbereid dat volgende hoofdstuk in.
Van vonnis naar actie: hoe de tenuitvoerlegging begint
Wanneer een rechter een uitspraak doet in een civiele zaak, eindigt daarmee de rechtszitting, maar nog niet altijd het conflict. De verliezende partij kan in hoger beroep gaan, of – zoals vaak gebeurt – weigeren om aan het vonnis te voldoen. Het is dan aan de winnende partij om het vonnis te laten “executeren” door een deurwaarder. Maar dat mag niet zomaar.
Een vonnis moet namelijk “in kracht van gewijsde zijn gegaan”, tenzij het “uitvoerbaar bij voorraad” is verklaard. In dat laatste geval mag het vonnis direct worden uitgevoerd, ook al is er hoger beroep aangetekend. Dit is bedoeld om te voorkomen dat mensen oneindig lang wachten op hun recht.
Een voorbeeld: stel dat je een rechtszaak wint waarin je ex-huurder €5.000 moet betalen wegens schade aan de woning. De rechter oordeelt dat het vonnis “uitvoerbaar bij voorraad” is. Je mag dan met het vonnis naar een gerechtsdeurwaarder stappen die de ex-huurder sommeert om te betalen. Reageert die niet? Dan kan de deurwaarder beslag leggen op inkomen, bankrekening of zelfs bezittingen.
Volgens deurwaarder Erik Groen van het Haagse kantoor Visie & Recht is de sleutel tot succes: “Een duidelijk vonnis, goede communicatie met je advocaat, en realistische verwachtingen over wat er in te vorderen valt. Niet alles is verhaalbaar.”
Wat maakt het zo ingewikkeld (en soms frustrerend)?
Het ten uitvoer leggen van een vonnis klinkt eenvoudig, maar de praktijk is vaak weerbarstig. Hier zijn een paar redenen waarom het complex wordt:
- Onvindbare of ontraceerbare schuldenaren: Soms zijn mensen simpelweg verdwenen of houden ze bewust hun adresgegevens verborgen.
- Geen of onvoldoende verhaalsmogelijkheden: Als iemand geen inkomsten, bezittingen of spaargeld heeft, valt er weinig te halen.
- Complexe constructies: Schuldenaren kunnen bezittingen op naam van anderen zetten of gebruikmaken van bv-structuren om verhaal te ontwijken.
- Tijd en geld: Deurwaarders werken niet gratis. De kosten kunnen in sommige gevallen voor de eiser oplopen, zeker als verhaal uitblijft.
Een schrijnend voorbeeld komt uit een zaak waarbij een ondernemer een schadevergoeding van €40.000 won van een voormalige zakenpartner. De uitspraak was glashelder, maar de tegenpartij bleek alle activa ondergebracht te hebben in een buitenlandse vennootschap. De procedure voor tenuitvoerlegging duurde meer dan twee jaar, en leverde uiteindelijk niets op.
Volgens hoogleraar Burgerlijk Procesrecht prof. mr. M.H. Wissink (Universiteit Utrecht) is dit geen uitzondering: “Wie een procedure wint, moet zich goed laten voorlichten over de haalbaarheid van executie. Niet alleen juridisch, maar ook praktisch.”
Veelgemaakte fouten (en hoe je ze voorkomt)
In gesprekken met advocaten en juristen komt één rode draad steeds terug: miscommunicatie is vaak de bron van frustratie. Hieronder enkele veelvoorkomende valkuilen en hoe je ze kunt vermijden.
- Te weinig vragen stellen: Veel cliënten durven niet te vragen wat een vonnis concreet betekent. Vraag om uitleg in begrijpelijke taal.
- Verwarring over kosten: Wie denkt dat alles gratis is na een gewonnen zaak, komt bedrogen uit. Vraag vooraf wat de deurwaarderskosten zijn, en wie die uiteindelijk draagt.
- Onrealistische verwachtingen: Verwacht niet dat je binnen een week je geld hebt. Beslagprocedures kunnen weken tot maanden duren.
- Te laat handelen: Wacht niet te lang met actie na een uitspraak. Verjaring kan een rol spelen, net als veranderende vermogensposities.
Volgens juridisch adviseur Marieke Bruins is goede communicatie met je advocaat essentieel: “Laat je niet verrassen. Vraag naar een plan van aanpak, stel vragen, en check of het vonnis direct uitvoerbaar is. Dat scheelt achteraf een hoop ellende.”
Waarom het nú belangrijk is om het proces te begrijpen
De samenleving verandert snel – en daarmee ook de manier waarop mensen omgaan met juridische procedures. Meer zzp’ers, meer flexwerk, en meer grensoverschrijdend zakendoen maken het vonnis steeds vaker het begin van een ingewikkeld invorderingstraject. De digitalisering helpt (denk aan digitale beslaglegging op bankrekeningen), maar het verhoogt ook de verwachtingen.
Volgens een rapport van de Raad voor de Rechtspraak (2024) wordt er steeds meer beroep gedaan op snelle rechtspraak én directe executie. Rechters merken dat partijen vaak onvoldoende voorbereid zijn op de fase ná de uitspraak. En daar wringt het.
Advocaat Rosan de Jong pleit daarom voor meer aandacht in de rechtspraktijk voor executierecht: “Je cliënt begeleiden tot het vonnis is niet genoeg. We moeten hen ook helpen begrijpen wat er daarna komt – en wat er nodig is om hun recht te halen.”
Voor jou als rechtzoekende is het dus essentieel om vanaf het begin van de zaak stil te staan bij het einde: hoe krijg ik mijn recht, ook ná de uitspraak? Door die vraag openlijk te stellen – aan je advocaat, maar ook aan jezelf – voorkom je teleurstellingen.
“Het recht hebben is mooi. Maar het recht halen, dat is een vak apart.” – Erik Groen, gerechtsdeurwaarder
En jij? Wat zou je doen als de ander niet betaalt?
Een vonnis kan voelen als de finishlijn, maar het is vaak de start van een nieuw gevecht. Het verschil tussen frustratie en voldoening zit ‘m in voorbereiding, communicatie en realisme. Vraag je advocaat dus niet alleen hoe je de zaak kunt winnen, maar ook wat er gebeurt als je wint.
Zou jij weten wat je moet doen als de tegenpartij niet betaalt? Of laat je dat liever aan iemand anders over? Deel je ervaringen of vragen – misschien kunnen we elkaar helpen een stap dichter bij écht recht te komen.
